Szendzikowski Stefan Paulin (1926–1981), lekarz patomorfolog, profesor Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi.
Ur. 22 VI w Warszawie, był synem Władysława (1898–1952), lekarza, uczestnika rosyjskiej wojny domowej w szeregach Armii Ochotniczej gen. A. Denikina (1919–20), potem żołnierza WP (1920–1), a następnie lekarza w Warszawie, i Marii Anieli z Pruszyńskich, młodszym bratem Wojciecha Romana (ur. 1925), żołnierza AK i uczestnika powstania warszawskiego 1944 r., potem na emigracji pod pseud. Voytek i Voytek Roman scenografa filmowego, m.in. „Matni” (1966) Romana Polańskiego i „Najlepszą zemstą jest sukces” (1984) Jerzego Skolimowskiego.
Do wybuchu drugiej wojny światowej ukończył S. w Warszawie szkołę powszechną i jedną klasę gimnazjum. Podczas okupacji niemieckiej kontynuował naukę na tajnych kompletach i pracował jako robotnik w fabryce «J. Franaszek i S.A.». Był żołnierzem AK i wziął udział w powstaniu warszawskim 1944 r. Po jego upadku wraz z innymi powstańcami został osadzony przez Niemców w stalagu XB pod Hamburgiem. Oswobodzony w kwietniu 1945 przez wojska angielskie, pracował jako sanitariusz na oddziale gruźliczym szpitala dla byłych jeńców wojennych w Bomlitz. Jesienią t.r. wyjechał do Włoch i został wcielony do II Korpusu Armii Polskiej, gdzie po odbyciu przeszkolenia wojskowego został skierowany do oddziału szkolnego na kursy maturalne organizowane w miejscowości Alessano. Przewieziony wraz z oddziałem na początku r. 1946 do Wielkiej Brytanii, kontynuował naukę w Gimnazjum i Liceum nr 1 w Cawthorne (Yorkshire). Dn. 3 XI t.r. zdał tam maturę przed Komisją Egzaminacyjną Działu Oświaty Tymczasowego Komitetu dla Spraw Polskich.
Jesienią 1947 wrócił S. do kraju i podjął 27 X t.r. studia na Wydz. Lekarskim Uniw. Łódz. (od stycznia 1950 Akad. Med. w Łodzi). Już podczas studiów został w styczniu 1950 laborantem, a w czerwcu 1952 młodszym asystentem w Zakł. Anatomii Patologicznej, kierowanym przez Aleksandra Pruszczyńskiego. Przez jeden semestr r. 1952 wykładał anatomię patologiczną z patofizjologią w Państw. Dwuletniej Szkole Felczerskiej w Kutnie. Po uzyskaniu 24 XII t.r. dyplomu lekarza medycyny (z odznaczeniem) został w marcu 1953 asystentem, a także uzyskał t.r. specjalizację I st. z anatomii patologicznej. Pracował dodatkowo poza uczelnią, m.in. od r. 1956 wykonywał sekcje zwłok w szpitalach, przeważnie w Szpitalu Miejskim w Skierniewicach, a w l. 1956–8 prowadził zajęcia z anatomii prawidłowej z fizjologią w Państw. Szkole Pielęgniarskiej nr 2 w Łodzi. W styczniu 1957 awansował w Akad. Med. na starszego asystenta, a od czerwca 1958 zatrudnił się dodatkowo na pół etatu jako prosektor i histopatolog w laboratorium diagnostycznym przy Klinice Chorób Zawodowych Inst. Medycyny Pracy w Łodzi. W r. 1959 uzyskał specjalizację II st. Działał w Związku Zawodowym Pracowników Służby Zdrowia (1952–9), został też członkiem Polskiego Tow. Anatomopatologów oraz Polskiego Tow. Histochemików i Cytochemików.
W pracy badawczej S. zajmował się m.in. patologią naczyń krwionośnych (Zmiany histopatologiczne w naczyniach wewnątrzpłucnych i tętnicy głównej w przebiegu włóknistojamistej gruźlicy płuc, „Gruźlica” T. 25: 1957 nr 3, wspólnie z Henrykiem Kozłowskim, Eugeniuszem Małdykiem i Mirosławem Wieczorkiem), przeszczepami tych naczyń (Zmiany anatomopatologiczne w przeszczepionych naczyniach krwionośnych. Doniesienie wstępne, „Pol. Przegl. Chirurgiczny” T. 31: 1959 nr 12), ale głównie miażdżycą tętnic (Zmiany naczyniowe w kończynach w wybranej grupie chorych na cukrzycę, „Pol. Tyg. Lek.” R. 14: 1959 nr 7, wspólnie z Haliną Lisiecką-Adamską, Krystyną Piotrowicz-Kasprzakową i Krystyną Śmiałowską-Kędzią). Jako stypendysta Fundacji Rockefellera odbył roczne studia specjalistyczne (październik 1959 – październik 1960) w zakresie nowoczesnej metodyki histochemicznej u A. G. E. Pearse’a w Postgraduate Medical School w Londynie. Przebywał wówczas także w Holandii na uniw. w Lejdzie (24–27 VII 1960) i wziął udział w I Kongresie Międzynarodowym Cytochemii i Histochemii we Francji (27 VIII – 4 IX t.r.). Dn. 18 V 1963 doktoryzował się na Wydz. Lek. łódzkiej Akad. Med. na podstawie dysertacji Badania morfologiczne i histochemiczne (szczególnie ciał tłuszczowych) jednogatunkowych przeszczepów tętniczych konserwowanych w formalinie (Ł. 1963) i objął w październiku t.r. stanowisko adiunkta. Kontynuował prace nad przeszczepami i patologią naczyń krwionośnych (Znaczenie aktywności enzymów w ścianie naczyniowej dla rozwoju miażdżycy, „Pamiętnik II Zjazdu Naukowego Polskiego Towarzystwa Anatomopatologów w Szczecinie 21–23 IX 1961”, W. 1963, wspólnie z Jerzym Patelskim); zajął się badaniem wpływu wszczepów poliestrowych (Badania włókien tkanki łącznej i mukopolisachrydów we wszczepach poliestrowych, „Pamiętnik III Zjazdu Naukowego Polskiego Towarzystwa Anatomopatologów, Białystok 24–26 IX 1964”, Białystok 1965).
We wrześniu 1965 odszedł S. z Akad. Med. i objął cały etat w Inst. Medycyny Pracy. Habilitował się 26 IV 1966 w Akad. Med. na podstawie pracy Badania morfologiczne i histochemiczne miejscowego odczynu na sztuczne tworzywo wszczepione ludziom i zwierzętom (Ł. 1965). W Inst. Medycyny Pracy doprowadził do przekształcenia laboratorium w Zakł. Patomorfologii i objął 1 IX 1966 jego kierownictwo. W grudniu 1967 otrzymał nominację na samodzielnego pracownika naukowo-badawczego. W tym okresie zajmował się głównie zagadnieniami patologii przewlekłych zatruć (Ocena ostrego toksycznego działania dwusiarczku dwubenzilu, „Med. Pracy” R. 19: 1968 nr 2, wspólnie ze Zbigniewem Zwierzchowskim). Problematykę tę kontynuował po otrzymaniu 15 IV 1977 tytułu profesora nadzwycz., m.in. w pracach Zmiany biologiczne i histologiczne wywołane działaniem pyłu cementu (tamże T. 31: 1980 nr 3) i Wpływ adjuwantu Freunda i rozcieńczalników na działanie uczulające 2,4-dwunitrochlorobenzenu („Roczniki Nauk. Inst. Med. Pracy” T. 1: 1980). Ogółem jako autor lub współautor opublikował ok. 80 prac. Zmarł 14 V 1981 w Łodzi, został pochowany 18 V w części katolickiej Starego Cmentarza przy ul. Ogrodowej.
W małżeństwie zawartym 1 IV 1953 z Teodorą Anną Markert (ur. 1927), lekarzem internistą, miał S. dwóch synów: Wojciecha (ur. 1955), lekarza internistę, oraz Marka (ur. 1956), technika rehabilitacji i fizjoterapii.
Akademia Medyczna w Łodzi. Składy osobowe i spisy wykładów na lata akademickie 1950/1951–1964/1965, Ł. 1951–64; Bibliografia publikacji pracowników Akademii Medycznej za lata 1961–1970, Ł. 1988; Bibliografia publikacji pracowników Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi z lat 1952–1977, Ł. 1980; Katalog rozpraw doktorskich i habilitacyjnych 1963, W.–P. 1964 s. 473; toż za r. 1967, W.–P. 1968 s. 656; Łoza, Czy wiesz, kto to jest?, Uzupełnienia i sprostowania (dot. ojca); Materiały do bibliografii 1945–1960. Akademia Medyczna w Łodzi, Ł. 1962; Polski almanach medyczny na rok 1956, W. 1957 s. 335 (dot. także żony); Spis fachowych pracowników służby zdrowia, W. 1964 s. 342 (dot. także żony); – Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera. 50 lat, Red. J. Nosko, Ł. 2004 s. 124–8, 225, 270; – Nekrologi z r. 1981: „Dzien. Łódz.” nr 96–99, „Głos Robotn.” nr 98, 99, 101, „Życie Warszawy” nr 113; – Arch. Inst. Med. Pracy w Ł.: Teczka osobowa S-ego; Arch. Uniw. Med. w Ł.: Teczka osobowa, nr 787; USC w Ł.: Łódź-Śródmieście, akt ślubu nr 1245/1953, Łódź-Bałuty, akt zgonu nr 1237/81; USC w W.: Paraf. p. wezw. św. Barbary, akt ur. nr 174/1931; – Informacje żony, Teodory Szendzikowskiej z Ł. i Romana Włodka z Kr.
Dariusz Kukuć